Foto door Raul Neijhorst
De Prijs der Nederlandse Letteren 2021 is toegekend aan Astrid Roemer(1947). Bijna vijftig jaar na haar debuut krijgt de in Paramaribo geboren schrijver de hoogste erkenning in het Nederlands taalgebied, die nooit eerder naar een auteur uit Suriname ging. Als geen ander wist Astrid Roemer taal te vinden voor de postkoloniale conditie. Vooral omdat de geschiedenis niet op een conventionele manier wordt verteld. Koloniale en postkoloniale stereotypen worden geïroniseerd en zo ontmaskerd.
Het krioelt in haar rijke verhalen van de uiteenlopende motieven. Soms zijn die te verbinden met betekenissen, maar die liggen nooit vast en zijn per definitie tijdelijk. ‘Thematiek’ is zelfs überhaupt het verkeerde woord. Constanten zijn er wel- zoals de rol van de vrouw en haar lichaam, de vele personages van hybride raciale afkomst, de allegorische aard van haar verhalen die over Surinamers gaan, en die ook altijd een universeler verhaal vertellen.
Vijf tips voor beginnende Roemer lezers:
1. Begin bij Gebroken Wit. Die roman lijkt voor de oppervlakkige lezer misschien een kabbelend drie-generaties-vrouwen-verhaal, met ‘gebabbel’ over eten of het huishouden, maar is een wolf in schaapskleren. Een door incest getraumatiseerde zus en dochter wordt weggehouden in een inrichting, en zo blijkt ook vrouwelijke solidariteit een wassen neus onder de dreiging van patriarchaal geweld.
2. Is uw leeslust gewekt, neem dan het magistrale, postmoderne en feministische boek De gekte van een vrouw, waarmee Roemer doorbrak in Nederland in 1982. De tegenwerking die de hoofdpersoon ervaart bij haar emancipatie, weerspiegelt ook de losmaking van Suriname van Nederland. Zie ook de werkgroep Caraïbische letteren.
3. Wentel u hoe dan ook in Roemers bijzondere stijl. Zoek niet naar gewone zinnen, maar laat de wonderlijke vorm op je af komen als een uitgestoken hand. Lees dit essay er maar eens over.
4. Dan is het tijd voor de trilogie Onmogelijk moederland. Probeer ook daar niet te zoeken naar centrale betekenissen. Wie na het lezen van deze trilogie, propvol symboliek, personages en verwikkelingen, wil vaststellen wat dit alles nu betekent, komt bedrogen uit. Zoeken naar waarheden is hier een doodlopende weg. Roemers verhalen zijn fluïde als het menselijk bewustzijn zelf – als herinnering, of als liefde.
Meer over media, materialiteit en relatie in het oeuvre van Roemer
5. Vergeet vooral Roemers indrukwekkende gedichten niet, vooral die uit de bundel Noordzee Blues, waaruit dit fragment (p.320:
wij liggen verankerd – mijn moeder
mijn voet is zeewaardig en
de bruggen staan open en
de zeilen staan bol
wij zijn niet afgedreven – geen ogenblik
gehavend zijn wij
wend niet het gezicht af – mijn moeder
ook ik ben stukgewaaid maar
afstand krimpt en er is geen ruimte zonder jou
Gerelateerde posts
De minister van Cultuur heeft een blinde vlek voor vrouwelijke auteurs. Hoe is het mogelijk?
Hoe is het mogelijk? Een minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap die in HP/De Tijd enkel witte mannen tot haar favorieten van de Nederlandse literatuur rekent, omdat ze „kiest voor de mooiste boeken en niet voor de persoon die het geschreven heeft”.
Zo’n smaak is Ingrid van Engelshovens goed recht, zou je denken. Als ze timmerman was, of oncoloog, of de vuilnis ophaalde ja. Maar niet als een minister met een voorbeeldfunctie, die diversiteit en inclusiviteit als speerpunt van haar beleid voert.
Tijd voor meer vrouwen in de literaire canon!
Wie weet dat de eerste Nederlandse briefroman geschreven werd door twee vrouwen (Betje Wolff en Aagje Deken)? En dat de eerste Nederlandse historische roman op naam staat van een vrouw (Margaretha de Neufville)? Of dat in onze literatuur de eerste romans over homoseksualiteit door vrouwen werden geschreven (Anna Blaman)? En wie weet dat de Nederlandse postmoderne roman al ver voor de troepen uit door een vrouw werd gepubliceerd (Hella Haasse)?